یاهالتماج (یانیلتماج) / میل موغان
یازار : گئرمي‌لي
+0 به یه ن
یانیلتماج فولكلورون كیچیك، لاكین ماراق‌لی ژانرلارین‌دان بیری‌دیر. “یانیلتماج‌لار سؤزلرین سرعت‌لی و آنلاشیق‌لی تلففوظونو چتینلش‌دیرن سس بیرلشمه‌لری اوزرینده قورولور” . گؤركم‌لی روس دیل‌چی‌سی "دال" ایسه یانیلتماجی رابطه‌لی نیطقین بیر نؤوو آدلاندیریر. بو زامان تلففوظو دولاش‌دیران و یا چتینلش‌دیرن عینی حرف‌لر یاخود هئجا‌لار تكرار اولونور و یئرینی دییشیر.
یانیلتماج‌لاردا عینی جینس‌لی یاخود بیر-بیرینه یاخین اولان سؤزلر و هئجا‌لار بیله-بیله تئز-تئز تكرار ائدیلیر و یا یان-یانا دوزولور. بو شرطله دوزه‌لن یانیلتماج متنینی تلففوظ ائدركن دانیشان چاشیر و بونونلا دا گولمه‌لی بیر وضعیت یارانیر. اونا گؤره ده آذربایجان ائنسیكلوپئدیاسیندا قئید اولونور كی، یانیلتماج‌داكی سؤزلر فونئتیك جهت‌دن بیر-بیرینه چوخ اوخشاردیر. محض بونا گؤره ده او بیر نئچه دفعه آرام‌سیز، تله‌سیك تكرار ائدیلدیكده دئییلیش چتینلشیر، دیل دولاشیر و سؤزلر بیر-بیرینه قاریشا‌راق گولوش دوغورور .
قئید ائتمك لازیم‌دیر كی، یانیلتماج‌لاردا آتا‌لار سؤزو و ضرب‌المثل‌لرده‌كی درین فیكیر، مودریك و حیكمت‌لی نصیحت، فلسفی عمومیلشدیرمه یوخ‌دور. اونلارین مضمونو ساده، بعضاً ده بسیط اولور. مسئله بوراسیندا‌دیر كی، فیكیر درین‌لیگینی یانیلتماج‌لاردان طلب ائتمك ده اولماز. چونكی یانیلتماجی یارا‌دان‌لار قارشی‌لارینا بئله بیر مقصد قویمامیش‌لار. اونا گؤره كی، یانیلتماج‌لارین یارادیلماسی آذربایجان خالقینین تا قدیم زامان‌لاردان آیدین، معنا‌لی دانیشیق قابیلیتینه و یوكسك نیطق مدنیتینه اولان محبّطی‌نین پارلاق ایفاده‌سی‌دیر. هرچند یانیلتماج‌لاردا بؤیوك معنا و درین فیكیر اولمور. بونونلا بئله اونلاری مئخانیكی دئمك ده دوزگون اولمازدی. هر حالدا یانیلتماج‌لاردا مزه‌لی، یوموریستیك ماتئریال واردیر. گئرمی و اطرافدا دئییلن یانیلتماج‌لاردان بیر نئچه نمونه: -آلایله‌نون یول آرا‌لاری، كول آرا‌لاری.(5) -اوتای‌دن گئدن اون بئش بوز ائششَی‌لو، بئشی بئز یوك‌لو، بئشی دوز یوك‌لو، بئشی بوش گئدر.(1) -باجاناق‌لار بال آلمیشدی، باریشمَی‌لشمگ ایستئیدی، نارینجی باشماغ آلمیشدی گؤروشمیَ‌لشمگ ایستئیدی.(2) -بو میس نه پیس میس ایمیش، بو میس كاشان میسی ایمیش.(1) -توخماق، توخماقلانما.(1) -جمعه گونی جومه نامازینده، جبی اوغلی جبراییلون جیریغ جیبیننن، جیریغ جورابین جیویدی‌لر.(3) -چیل بیلدیرچیننو قارداش، سن مننن چیل بیلدیرچیننشسؤن ده، من سننن چیل بیلدیرچیننه‌شه‌جییَم، سن مننن چیل بیلدیرچیننشمه‌سؤن ده، من سننن چیل بیلدیرچیننه‌شه‌جییَم.(3) -دوشدوم تندوره، سیلدیم، سوپوردوم، سیلكیندیم چیخدیم.(2) -ساوالانون سیریغینده، سئرت باشینده، سیوریشدیم دوشدوم، دیك دوردوم.(2) -شاه هوسئن عمی شنم سینیب، شنؤی منه، شنؤن سینسا ساف شنه وئررم سنه.(1) -قارپوزدا قارینی سانجولدرمیش.(1) -قوم! قومی توخماقلاما، كیشی قومی توخماقلاما، من سنی توخماقلاسام دا، سن منی توخماقلاما.(1) -كتدی گلدی، كتدی گؤتدی گئتدی. (2)(كندلی گلدی، كندلی گؤتوردو گئتدی) -های فیدا‌لی، هوی فیدا‌لی، چاتو گتی چای ایچینده چال قتیره تای چاتاق.(4) -دییرمانا گیردی كؤپَی، هئچ بیلمه‌دیم كپَی یئدی كؤپدی كؤپَی، هئچ بیلمه‌دیم كؤتَی یئدی كؤپدی كؤپَی.(4) قایناق: ... (شخص آدی) -Səhnə Danışığı, Mədəniyyət və İncəsənət Universitetinin tələbələri üçün dərslik.
سون یازیلار
