شهر گرمی مغان پر از استاد است!!!/ چه كسانی واقعا "استاد" هستند؟

گرمی نیوز:

در موقع انتخابات نمایندگی مجلس در یك وبلاگی مطالبی را نگاشتند كه ذهن هر خواننده‌ای را به خود جلب می‌كرد. یكی از همشهریان مطلبی را نوشته بود و خود را "استاد دانشگاه‌های تهران"!! نامیده بود. مساله بزرگ شد تا اینكه ایشان مداركی را نشان داد كه چند واحدی را در یكی از دانشگاه‌های تهران تدریس می‌كند!! و به این لحاظ خودشان را "استاد" می‌دانند.

در آن موقع به سبب جو انتخاباتی و امكان وجود برداشت‌های ناصحیح از مطالب از شركت در بحث پرهیز شد. حال این فرصت دست داده است تا در یك ایام ساكت كه برداشت‌های ناصواب از موضوع كمتر رخ می‌دهد به این مساله پرداخته شود.

آیا تا به حال دقت كرده‌اید كه در شهرستان مغان (گرمی) چند استاد داریم؟ این مساله كه هر كس دو واحد در دانشگاهی تدریس می‌كند خود را "استاد" خطاب می‌كند به یك اپیدمی عجیبی تبدیل شده است. این مساله در ایام انتخابات آنقدر برجسته می‌شود كه شهر بدون استاد گرمی مغان به شهری پر از "استاد" تبدیل می‌شود.

به لحاظ عرف علمی جامعه اسم واقعی این "اساتید"!!! "مدرسین مدعوی حق‌التدریسی" است. به بیان كوتاه‌تر اسم اینها نه "استاد" كه "مدرس" است.

"استاد" بودن آخرین درجه علمی است كه یك نفر می‌تواند آن را به دست آورد. این عنوان را باارزشترین و معتبرترین افراد یك رشته علمی به دست می‌آورند و بسیاری تا آخر عمر آن را به دست نمی‌آورند.

از این‌رو لازم است تا در بكار بردن این كلمه دقت لازم را داشته‌باشیم و به خاطر به دست گرفتن قدرت هر "مدرسی" را "استاد" خطاب نكنیم. به جای اینكار "مدرس"ین عزیز می‌توانند با تلاش روزافزون خود را به مقامات بالای علم برسانند تا روزی واقعا شاهد وجود ده‌ها "استاد" در شهرستان و شهرمان باشیم.

مراتب علمی اساتید دانشگاه

بسیاری از افراد علاقه مند هستند كه در مورد مرتبه علمی و استخدامی مدرسین دانشگاه و اعضای هیأت علمی اطلاع بیشتری داشته باشند. این نوشته كوتاه به اختصار مراتب علمی و استخدامی كسانی را كه در دانشگاه ها تدریس می كنند، بیان می كند.

كسانی كه در دانشگاه تدریس می كنند از حیث رابطه استخدامی با دانشگاه محل تدریس به دو گروه «مدعو» و «عضو هیأت علمی» تقسیم می شوند. مدرسین مدعو به موجب قرارداد حق التدریس در دانشگاه مورد نظر تدریس می كنند. مدرسین مدعو ممكن است در دانشگاه دیگری عضو هیأت علمی باشند ولی در دانشگاه مورد نظر به صورت حق التدریسی به امر تعلیم اشتغال داشته باشند. بسیاری از مدرسین مدعو، در هیچ دانشگاهی عضو هیأت علمی نیستند و فعالیت آنها در دانشگاه صرفا به صورت حق التدریسی انجام می شود.

«عضو هیأت علمی» دانشگاه به كسانی اطلاق میشود كه به موجب قرارداد پیمانی، رسمی آزمایشی یا رسمی قطعی در دانشگاه خاصی استخدام شده و در آنجا به فعالیت آموزشی و یا پژوهشی مشغول هستند. بر حسب وظایف محوله، عضو هیأت علمی ممكن است «عضو هیأت علمی آموزشی» یا «عضو هیأت علمی پژوهشی» باشد. اكثریت قاطع اعضای هیأت علمی دانشگاه آموزشی هستند كه وظیفه آنها در درجه اول آموزش است در حالی كه تعداد كمی نیز پژوهشی هستند كه عمده فعالیت آنها انجام فعالیت های پژوهشی است.

اعضای هیأت علمی از حیث مرتبه به ترتیب از مرحله پایین تر به مرحله بالاتر به «مربی (Instructor)»، «استادیار(Assistant Professor) »، دانشیار(Associate Professor)» و «استاد (Professor)» تقسیم می شوند.

كسانی كه فاقد مدرك دكتری (PhD) هستند اما دارای مدرك كارشناسی ارشد هستند و عضو هیأت علمی دانشگاه می شوند به عنوان مربی استخدام می شوند (امروزه به ندرت دانشگاه ها حاضر می شوند كسی را به عنوان مربی استخدام كنند). معمولا ارتقای یك مربی به مرتبه بالاتر منوط به اخذ مدرك دكتری است ولی در برخی موارد استثنایی مربیان با داشتن امتیازات پژوهشی لازم و دفاع از یك رساله به مرتبه بالاتر ارتقاء می یابند بدون این كه ضرورتا مدرك دكتری اخذ كنند. مربیانی كه در طول استخدام مدرك دكتری اخذ می كنند، با چاپ یك یا دو مقاله علمی پژوهشی به مرتبه استادیاری ارتقاء پیدا می كنند.

كسانی كه دارای مدرك دكتری (PhD) هستند در بدو استخدام به عنوان استادیار عضو هیأت علمی می شوند. ارتقای استادیاران به مرتبه دانشیاری منوط به گذشت حداقل چهار سال و كسب امتیارات لازم آموزشی و پژوهشی و اخیرا فرهنگی طبق آیین نامه ارتقای اعضای هیأت علمی به تشخیص هیأت ممیزه دانشگاه مربوط است. اعضای هیأت علمی دانشگاه های فاقد هیأت ممیزه باید تقاضای خود را به هیأت ممیزه مركزی در وزارت علوم ارسال كنند. هیچ استادیاری نمی تواند مستقیما و بدون اخذ درجه دانشیاری به مرتبه استادی ارتقاء یابد.

دانشیاران در صورتی می توانند به مرتبه بالاتر یعنی استادی یا استاد تمامی نایل شوند كه حداقل چهار سال (در اكثر موارد عملا بیش از پنج سال) در مرتبه دانشیاری توقف داشته و حداقل امتیارات لازم آموزشی و پژوهشی و فرهنگی را به تشخیص هیأت ممیزه دانشگاه مزبور طبق آیین نامه ارتقای اعضای هیأت علمی كسب كرده باشند. هیات ممیزه ها معمولا در اعطای درجه استادی دقت بیشتری انجام می دهند تا مطمئن شوند كه فرد مورد نظر واقعا شایسته درجه استادی است.

هر عضو هیأت علمی موظف است در هفته حداقل تعداد واحدی را تدریس كند كه این امر حسب مرتبه علمی فرد متفاوت می باشد. طبق آخرین دستورالعمل، تعداد واحدهای موظفی اعضای هیأت علمی آموزشی در دانشگاه محل خدمت به شرح زیر است: استاد: ۸ واحد؛ دانشیار: ۹ واحد؛ استادیار: ۱۰ واحد؛ مربی ۱۲ واحد.

اعضای هیأت علمی دانشگاه در صورت انجام فعالیت های آموزشی و پژوهشی لازم هر سال می توانند یك پایه ترفیع كسب كنند. مثلا كسی كه «دانشیار پایه ۱۵ دانشگاه تهران» است، این بدین معنا است كه فرد مزبور اولا عضو هیأت علمی دانشگاه تهران است، ثانیا رتبه علمی وی دانشیار است كه توانسته تاكنون ۱۵ پایه ترفیع كسب كند. معمولا بین تعداد پایه های كسب شده یك عضو هیأت علمی و سال های استخدام وی رابطه وجود دارد. در موارد خاص، فرد ممكن است پایه تشویقی و یا یك یا چند پایه ایثارگری دریافت كرده باشد.

اصولا هر كسی كه عضو هیأت علمی است باید در معرفی خود در نوشته های خود یا در سایر مجامع، مرتبه دانشگاهی خود را بیان نماید. اما امروزه كتابها یا نوشته های زیادی وجود دارد كه وقتی روی جلد آنها را نگاه می كنی نویسنده خودش را «استاد دانشگاه» نامیده است. در كنفرانس ها، مصاحبه های رادیو و تلویزیونی و مطبوعات نیز این گونه عبارات مبهم به وفور توسط خود افراد یا مجریان برای معرفی افراد بكار گرفته می شود.

وقتی كسی خود را «استاد دانشگاه» معرفی می كند، معلوم نیست كه وی اولا عضو هیأت علمی كدام دانشگاه است و ثانیا مرتبه وی چیست؟ به عبارت دیگر آیا فرد واقعا عضو هیأت علمی دانشگاهی هست و آیا وی واقعا دارای درجه استادی است؟ اگر این فرد واقعا استاد دانشگاه خاصی است، چرا دانشگاه خود را معرفی نمی كند كه مخاطبین بدانند كه وی استاد كدام دانشگاه است. مسلما اگر كسی خود را «استاد دانشگاه تهران» خطاب كند، باید واقعا دارای درجه استادی و عضو هیأت علمی دانشگاه تهران باشد والا زود موضوع تكذیب می شود. یك راه برای فرار از این مخمصه، استفاده از عبارت مبهم «استاد دانشگاه» یا «استاد دانشگاه های تهران» است كه هم به فرد هویت می دهد و هم امكان تكذیبش به راحتی ممكن نیست. چطور همه دانشگاه ها جمع بشوند و ادعای وی را تكذیب كنند!؟

برخی از افراد خود را تحت عنوان «پروفسور» معرفی می كنند یا در رسانهها بدین عنوان معرفی می شوند كه معلوم نیست كه منظور چیست. اگر منظور این است كه فرد مزبور در خارج از كشور عضو هیأت علمی دانشگاهی است و رتبه آن professor است، این همان است كه معادل آن در فارسی «استاد» یا «استاد تمام» است. البته این عنوان در برخی از كشورها بعضا به اساتید دانشگاه كه دارای كرسی هستند، اطلاق میشود. در هر حال برای ما معلوم نشد كه چه كسی پروفسور هست و چه كسی نیست و فرد برای كسب این درجه چه مراحلی را باید طی كند. بنظرم این لقب را رسانه ها به هر كه دوست دارند می دهند و از هر كه دوست دارند دریغ می دارند. البته در دانشگاه تهران، این امكان برای یك استاد تمام وجود دارد كه عنوان «استاد ممتاز» را كسب كند كه این منوط به گذشت ده سال از زمان اخذ مرتبه استادی و كسب امتیازات آموزشی و پژوهشی زیادی است.

<!--