گرمی نیوز

موغان بؤلگه‌سینده اَن اَسكی و یئرلی آغاج‌لاردان بیری گیرده‌كان «قوز، جینقیر» آغاجی‌دیر. گیرده‌كانی اؤنجه ائوده یا ائوه یاخین باغچا كیمی بیر یئرده شیتیل ائدیللر، بیر ایلدن سونرا، بایرام قاباغی گؤیه‌رن شیوی آپاریب ایسته‌دیكلری یئرده اَكیرلر. بو شیولر یئددی-سككیز ایلدن سونرا بار وئرمه‌یه باشلاییرلار. بئله اَكمه‌ده گیرده‌كانین قابیغی یوموشالسین دئیه، اونو اَكمه‌دن اؤنجه بیر نئچه گون سووا یاتیردیرلار.

گیرده‌كانی قیشین قاریندان قاباق ایسته‌دییین یئرده آپاریب اَكسن، داها شیتیل ائله‌مك لازیم اولمور. قیشین قاری و بوزو اونون قابیغینی یوموشالدیر و او یازدا گویه‌ریر. اما بئله اَكمه‌ده كیرده‌كانی قورد-قوش تاپیب یئییر و تك-تكی ده چورویور و كسیر.

موغانین اؤزللیكله داغلیق بؤلگه‌لرینده، یاشی بئش یوز ایلدن ده آرتیق اولان، گیرده‌كان آغاجلاری واردیر. بو آغاج‌لار یاشا دولدوقجا، اونون كؤتوگونون ایچی بوشالیر و چوغوش آدیندا بیر بوش یئر یارانیر. بیرده، هر ایل بو آغاجین خول‌لاری‌‌نین اوج‌لاری بیر آز قورویور و یئنی ایل یئنی خول بیر آز آرتیق گؤیه‌ریر. بو ایشین نتیجه‌سینده گیرده‌كان آغاجی دؤرد-بئش یوز ایل عمور سورور، اما خول‌لاری‌نین اوجو داللاماق(هرس) ایسته میر. یاشلی‌لاریمیزین دئدیك‌لرینه گؤره، خول-بوداغی جاوانلاشسین دئیه، هر یوز ایل اونون خول‌لاری‌ كؤتوگه یاخین داللانیر و آیریدان گؤیه‌ریر. گیرده‌كان آغاجی بو قدر یاشا دولا بیلدیگینه گؤره اونون مالكییتی، یئر مالكیتیندن آیری دیر. چوخ یئرلر ده گؤرونور یئر بیری‌نین و گیرده‌كان بیر آیریسی‌نین‌دیر.

بو آغاج بایرام آییندا او بیری آغاج‌لارلا یاناشی قیش یوخوسوندان اویانیر. بایرامدان سونرا یارپاق آچان زامان گیرده‌كان دا گتیریر. بو آغاج شیو چاغی، كؤكو او قدر درینه گئتمه‌دیگینه، سووارماق ایسته‌ییر. اما یئكه‌لیب كؤكو درینه گئتدیگی چاغ یئر آلتیندا اولان سولاردان استفاده ائدیر و سووارماق لازیم اولمور.

گیرده‌كانین باری‌نین (میوه‌سی‌نین) اوچ بؤلومو اولور. زگال(اوز قابیق)،ایچ قابیق و ایچه. گیرده‌كانین زگالی اوستونده اولاندا اونا زگاللی گیرده‌كان یا زگال دئییلیر. اما زگالی سویولوب چیخدیقدان سونرا اونا جینقیر دا دئییلیر. جینقیرین ایچینده ایچه اولور. ایچه‌نین آراسیندا یوخا آغاج كیمین بیر شئی اولور و ائششك آدلانیر. ایچه ایلك چاغ‌لاریندا یوموشاق اولور و اونا فیرتیق دئییلیر. زامان كئچدیكجه او بركیییر و ائششگی ده قارالدیقدان سونرا گیرده‌كان یئتیشیر.

گیرده‌كانین زگالی چوخ آجی اولور اوندان بیر توركه داوا و بویاق كیمی ده استفاده اولونور. اؤرنك اولاراق مال-داوار داباق اولاندا دئییردیلر گیرده‌كان زگالینین سویون تؤكسن تئز یاخشیلاشار. گیرده‌كان زگآلی مور (قهوه ای) بویا وئریر، بوتون طبیعی بویالار كیمی چوخ داواملی بویا اولور، حتی گونون ایشیغی دا بو بویانی آغاردا بیلمیر. بورالاردا اونونلا چوخلو، خاما بویاردیلار.

گیرده‌كان قورا بیشیرن و قویروق دوغان (تیر و مرداد) آی‌لاری‌نین گونونو گؤروب یایین آخیریندا، زومار آییندا یئتیشیر.

آدامی اولان كیمسه، گیرده‌كانینی اؤزو چیرپیر. آدامی اولمایان و ایسته‌مه‌ین، چیرپیجی توتور. اَمك دانیشیغی اولماسا، آتا-بابا دان قالدیغینا گؤره اَمك حاققی اوندان بیر اولور، یوخسا دانیشیغا باغلیدیر.

چیرپیجی لؤك آدلانان بیر اوزون آغاج گؤتورور و چیخا بیلدیگی یئرده اوتورور لؤكله گیرده‌كانی چیرپیب یئره تؤكور. گیرده‌كان آغاجی یئكه اولاندا، گؤروردون نئچه چیرپیجی بیرلیكده چیرپیرلار. چیرپماق ایشی قوتاردیقدان سونرا اونو بیر یئره توپلاییب و اؤلچوب چیرپیجی حاققینی دا وئریرلر.

گیرده‌كان چیرپیلان چاغ باغا و كنده چوخ های كوی دوشور. بوتون اوشاق‌لار و گنج‌لرده سئوینج حسی یارانیر. گیرده‌كانی اولان اونا گؤره و اولمایان گیرده‌كاندان قالان اورا گؤره.

گیرده‌كان چیرپیلیب قورتاردیقدان سونرا گؤروردون آغاجدا تك-تك گیرده‌كان قالیبدیر. بو قالان گیرده‌كانا اور یا پئش اوری دئییلیر. (بوستان-زاد دا بیردن ییغیلیب قوتاراندا دئییرلر اورلانیب). ائله بو چاغ دا سیرا گیرده‌كانی اولمایان اما سئوینن اوشاق‌لارا-گنج‌لره چاتیردی. هره‌نین اَلینده بیر توربا-جانتایی و بیر كیرتدك (بیر ارشین بویوندا ال آغاجی) یا لؤك، های-كوی سالا-سالا آغاجا یاخینلاشیرلار. گؤروردون لؤك چاتان یئره، لؤكو اولانین بیری چیخیر و اورلاری بیر-بیر سالیر و یولداشی یئرده گؤتورور. كیرتدك‌چی‌لر ده، یئردن گیرده‌كان لاری بیر-بیر گؤروب، ووروب سالیرلار. دؤنه‌لر‌له گؤرون؛ بیری‌نین اوزونه-گؤزونه گیرده‌كان دگیر، بیری‌نین باشینا گیرده‌كان سالماغا گؤیه آتیلان داش دگیب یاریلیر و یا قاریشیقلیق اولور و گؤیدن گلن كیرتدك بیرینه دگیر و ایش تؤره‌دیر. اما هئچ ایش، اور سالماغین های-هارایینی، سئوینجینی اَلدن آلا بیلمیردی و بو آنلارین های-هارایی، سئوینجی و حتی تؤره‌نن حادثه‌لری، گله‌جگین كیشی‌لری‌نین-اَرن‌لری‌نین یادداش‌لارینا بیر خاطیره یارپاغی كیمین باغلانیردی. ایندی او كیشی‌لر دن بو یازی‌لاری اوخویان وارسا دئیه بیلمه‌رم او گون‌لرینی نئجه خاتیرلاییرلار. اما اولو شهریاریمیز بئله خاتیرلاییر؛

شنگیل آوا یوردو عاشیق آلماسی

گاهدان گئدیب اوردا قوناق قالماسی

داش آتماسی آلما هئیوا سالماسی

قالیب شیرین یوخو كیمی یادیمدا

اثر قویوب روحومدا هر زادیمدا

بیلمیرم بلكه رحمتلیك شهریار كیمی او خاطیره‌لرینی یادا سالاندا قلمه اَل آتیب یازان‌لاریمیز دا واردیر اما بیزلر بیلمیریك.؟؟؟؟!!!

*پئش سؤزو؛ "پئش‌اوری" ، "پئش‌كار" و ... كیمی سؤزلرده ایش‌لنیر. بو سؤز توركیه توركجه‌سینده ایندی ده "آرد" آنلامیندا ایش‌لنیر. منجه بیزده ده او آنلامدادیر؛ "بو ایشین پئشینی بوراخ".