گرمی نیوز

گرمی نیوز:
بیلدیگینز كیمی بو گونكو دونیامیزدا توریزم صنعتی، دوولتلرین گلیرینده، بویوك رول اویناماقدادیر. بیر چوخ دوولت‌لر ایلده میلیاردلار دولار بو ساحه‌دن پول قازانیرلار. اونلارین عكسینه موغان شهریستانیندا بو صنعته ائله‌ده توجه ائدن یوخدور. بئله بیر دورومدا گوزل كندلریمیزین اهالی‌سین كوچورتمك و كندلریمیزی بوشالتماق داهادا یانلیش بیر مساله‌دیر. بو مقاله بو اونملی مساله یه توخونماقدادیر.
مقاله ایمیل طریقی‌ایله گرمی نیوزون الینه چاتیب‌دیر و سورغولاریم اساسیندا، ایلك دفعه گرمی نیوزدا یاییلیر.

توریزم سئكتورو دونیادا چوخ اؤنم داشیماقدادیر. توریزم اكونومیسی اؤلكه­لرین غئیری نفتی سئكتورو اولاراق، اؤلكه­ وطنداشلارینا ریفاه گتیریر. گنجلرین­ ایسه گله­جك ایش یئرلری‌نین تضمینی كیمی دَیرلندیریلیر. بو قونو اكونومیك، توپلومسال ائله­جه كولتورل پتانسیل­ینه گؤره اؤلكه قانون­وئریجیلیك ارگانلاری‌نین دیقّت مركزینه دؤنموشدور.

                آذربایجانا اسكی دؤوردن  ایلك سیّاحلار تیجارت، دینی و سیاسی آماجلارلا ایلگی­لی گلمیشلر. « ائرامیزدان اوّل آذربایجاندا اولموش سیاح و عالیملردن پلوینی‌نین، پلوتارخین(Plutarx)، هرودوتون، پتولومی(Ptolomey) و استرابونون آدلارین چكمك اولار»(1- ص.9) . دوقتور آصلانوو آرتیریر: «... آذربایجان قدیم دؤورلردن بؤیوك ایپك یولو (BiY) اوزرینده موهوم دایاناجاق كیمی  تانینان بیر اؤلكه اولموشدور...ایپك یولو تراسی اوزرینده تبریز، اردبیل، ماراغا، گنجه، ناخجیوان، اوردوباد و نوخا(شكی) موهوم بین­الخالق مركزینه چئوریلمیشدی». (1- ص. 10)

          آذربایجانین یئرلشدییی جوغرافی و طبیعی دوروم توریزمین چیچكلندیریلمه­سی اوچون ال­وئریشلیدیر. دونیادا بللی اولان چئشیدلی توریزم تور(نوو)لری‌نین، او جومله­دن طبیعت توریزمی‌نین آذربایجاندا چیچكلندیریلمه­سی اوچون پتانسیل یوكسكدیر. آذربایجاندا توریزم باخیمیندان اؤنم داشییان چوخلو سایدا طبیعی منظره­لر واردیر. گؤزللیك اینجی­سی ساوالان گؤلو ساوالان داغی‌نین ان اوجا یئرینده دنیز سویه­سیندن 4811 متر اوجالیغدا یئرلشیر.  اورمو گؤلو فاشیستی تفكورون نیفرتی ایله­ قارشیلاشسادا، دونیانین ان بؤیوك دوزلو گؤلو اولاراق اؤز بیرینجی­لیینی ساخلاماغی باجارمیشدیر. دونیادا ان بؤیوك گؤل اولان خزر دنیزی منشأینه گؤره اونیكالدیر و زنگین بیولوژییه مالیكدیر. خزرده 111 نؤو بالیق واردیر. آذربایجان تورپاقلاریندا، آستارادان باشلایاراق رشت شهرینه قدر اوزانان خزر ساحیلی و چیمرلیكلری، توریستی و اكولوژیك اولاراق گئنیش پتانسیلینه مالیكدیر. نئور گؤلو اردبیل‌له خالخال آراسیندا یئرلشیر. باغرو داغلاری ایله احاطه اولان بو گؤل اؤزونه مخصوص گؤزللیكلری واردیر. بیتكی اؤرتویو و حئیوانات عالمینه گؤره آذربایجانین زنگین اكوسیستئمی واردیر. آذربایجاندا 3000 میندن آرتیق بیتكی تورو یایلمیشدیر. آذربایجاندا  معالیجه­وی اؤنم داشییان چوخلو سایدا مینئرال سو یاتاقلاری واردیر. آذربایجاندا آراز چایی ان بؤیوك چایدیر. بو چای خزره دوغرو آخاراق،  چوخلو سایدا چایا  قوووشور و خزره ساری یونله­نیر. بیر پارا ایری و كیچیك چایلار آذربایجانین ان بؤیوك گؤلو اولان اورمو گؤلونه ساری آخماقدادیرلار. آذربایجان اؤز زنگین طبیعی ثروتی و گؤزللییی ایله دونیادا آد آچمیشدیر.

 

آذربایجاندا توریزم سئكتورونون بؤلگه­لر اوزره بؤلگوسو.

بورادا تمل هر بؤلگه­نین اؤزللیكلری و پروبلملری اساسدا بؤلونمه­سیدیر. بو اؤزره درین علمی آراشدیرمالار گركیر.

قاراداغ توریزم بولگه­سی،

تبریز توریزم بؤلگه­سی،

اورمو توریزم بؤلگه­سی،

گونئی(بیجار-قروه –تیكان تپه) توریزم بولگه­سی،

قوزئی-دوغو (اردبیل-سرعین- آستارا-رشت) توریزم بؤلگه­سی،

زنجان –قزوین توریزم بولگه­سی،

موغان توریزم بؤلگه­سی،

قوم-ساوا- تهران توریزم بؤلگه­سی،

همدان، اراك توریزم بؤلگه­سی،

 

موغان توریزم بؤلگه­سی

      قونونون گئنیش اولدوغوندان  یالنیز موغان توریزم بؤلگه­سی اوزرینده دایاناجاغیق. بو بؤلگه­ده آصلاندوز، پارساباد(موغان)، جعفرآباد(موغان)، بیله­سوار(موغان)، گئرمی(موغان) شهرلری یئرلشیر. بؤلگه­دن باكی- ناخجیوان آوتوموبیل  مارشوتو كئچیر. قوزئی آذربایجانلا سرحد اولان بؤلگه، آراز بویونجا كیلومترلرجه سرحددیر. بؤلگه­نین تمل اؤزللییی اودور كی، آصلاندوزا كیمی بیله­سوار، جعفرآباد، پارسآباد، دوزنلیك، گئرمی، اونگوت داغلیق اراضیدیر. بؤلگه­ده گونئی آذربایجانین ان بؤیوك چایی «آراز»، آخیب خزره تؤكولور. قاراچای، قورو چای، دره‌اؤرد چایی و.س چایلاردا واردیر. گلنك­سل (عنعنه‌وی) و ان سون اكین سووارما قایدالاری ایله كند اكین محصوللاری یئتیشدیریلیر. دونیادا نسلی كسیلمیش جیرانلاری و قوشلاری بؤلگه­ده گؤرمك جلب­ائدیجیدیر. بو بؤلگه­ده تاریخ و مدنیّت آبیده­لری‌نین سایی­سی چوخدور. گئرمی­ شهریندن پارساباد شهرینه دوغرو گلدیك­جه، دنیز سویه‌­سی ائنیر، موغانین دنیز­له اورتالاما سویه‌­سی 45  متردیر. یول بویونجا آراز قیراغی گؤزل طبیعی منظره گؤز اوخشاییر. موغان دؤزنلیینده یورد سالمیش عشاییرلر پاییز، قیش آیلارین و یازین 45-نه قدر تام موغاندا اولورلار. شوبهه‌سیز بو قونو توریستلرده جلب­ائدیجی ائتگی بوراخاجاقدیر. «موغان، موغان اولسا بیری، اوچ ائدر» آتالار سؤزو، بؤلگه­نین اكین محصولدارلیغی‌نین بركت­لی­لیینه اشاره­دیر.

«به فصل گل به موغان است جایش       كه تا سرسبز باشد خاك پایش»

 بیت شعرینی بؤیوك شاعیر نیظامی موغان وصفینده سؤیله­میش. باشقا یاندانسا «... نه گؤزل یاراشیر موغانا جیران» آشیق هاوالاریندا و چوخلو ماهنیلاردا یانسییب موغان گؤزللیی .

 

توریزم سئكتورو تورلری اوزره

 

ساغلاملیق توریزمی 

      بؤلگه­ده شفالی بیتكیلردن درمان اوچون چوخ استفاده اولونور. خالق آراسیندا بو نوو طبابته «توركه داوا» دئیلیر. «توركه داوا»دا گول-چیچك و حئیوانلاردان دَیرله­نیلیر. سانجی گولو(Sancı gülü)، قویون قولاغی(Qoyun qulağı)، تورشنگی(Turşəngi)، تكه‌ساققالی(Təkəsaqqalı)، دونبالان(Donbalan)، یارپوز(Yarpuz)، كهلیك­اوتو(Kəhlikotu)، سومورغان(Somurğan)،بولاغ‌اوتو(Bulağotu)، یئملیك(Yemlik)، بنوشه(Bənöşə)، ساری­چیچك(Sarıçiçk)، خاش-خاش گولو(Xaş- xaş gülü)، قاراتیكان(Qaratikan)، همه­كوجو(Həməköcü)، بالدیرغان(Baldırğan)، قوش­اببه­یی(Quşəbbəyi)،جیم­جیلیق(Cımcılıq)، چییه­لك(Çiyələk)، گیلدیك(Gildik)، پینتی گولو(Pinti gülü) و س. شفالی بیتكیلر و حئیوانلارین گؤوده حیصّه­جیكلری بو طبابت نوولرینده ایستیفاده اولونور. گلنكسل  طبابت یولونو باجاران یاشلی اوزمانلار بو درمانلاری حاضیرلاییب، خسته­لری درمان ائدیرلر. اورك، معده-باغیرساق، اؤد، قاراجییار و.س. خسته­لیكلر درمان ائدیلیر.

       موغان نئفتی بو بؤلگه­نین ان اؤنملی درمان قایناغینا دؤنه بیله­جك ماده­دیر. موغان نئفتی جوشاراق چیخیر.  نه‌یازیق كی، بؤلگه نئفتی علمی آراشدیرمالار  باشلیغینا دؤنمه­میش و هانسی خسته­لیكلره درمان اولدوغو اوزه چیخمامیشدیر. نئفت دامارلاردا و حركت ارگانلاریندا خسته­لیكلره درمان ائدر.

بونلاردان باشقا سینیقچیلیق میلّت ایچره گلنكسل طبابت اوصولودور. بو اوزره اوزمانلارا سینیقچی دئیلیر. بو اینسالار گلنكسل اولاراق بو طبابت نووون اؤیرنمیشلر. اینسان گؤوده­سینده سینمیش هر بیر عوضوو ساغالتماق قابیلیّتینه مالیكدیرلر.

      بؤلگه­نین چئشیدلی اقلیمی واردیر. قیسماً مولایم اقلیم، رطوبتلی و سویوق اقلیم تیپینه راست گلمك اولور. اقلیم  اورك-دامار و باشقا خسته­لیكلری درمان ائدیر. اؤرنك اولاراق چوخ سایلی آسم سورونو اولان اینسانلار گئرمی شهرینده ساكینلشه­رك درمان اولموشلار. عئینی حالدا رطوبتله ایلگیلی  خسته­لیكلری درینلشن اینسانلار گئرمی شهرینده یاشامالاری تكلیف ائدیلیر.

 

بیزنس توریزمی

        بو توریزم بؤلگه­سینه هرگون قوزئی آذربایجان و ناخجیواندان بیزنس آماجی ایله توریستلر آخیم ائدیرلر. بیله­سوار سرحد بازار، تجارت مقصدی ­ایله چوخلو توریست و وطنداش قبول ائدیر. گئرمی، پارساباد و اصلاندوز  گؤمروكلری‌نین آچیلیشی تیجارت آرتیمینا ندن اولاجاقدیر.

 

اكولوژی (طبیعت ، حئیوانلاری گؤرمك) توریزمی

      بؤلگه چئشیدلی بیتكی اؤرتولری­ایله زنگیندیر. گؤزل مئشه­لر، گئنیش موغان دوزو، میل دوزو بو بؤلگه­نین گؤزللیین آرتیریر. آراز قیراغی و گئرمی‌نین داغ مئشه­لری تورپاق قورونماسیندا اؤنم داشییر. بو مئشه­لر ایستیراحت، اووچولوق و توریزم باخیمیندان جلب­ائدیجی سایلیر. بؤلگه­ده ضعیف ده اولموش اولسا قوروق صاحه­لری واردیر.

      بؤلگه­نین موختلیف اقلیمی اولدوغوندان چئشیدلی حئیوانلار اوزره­ ده زنگیندیر. قوشلارین كؤچ زامانی موغانین آراز باتلاقلاریندا چوخ­سایلی و موختلیف نوو قوشلارین مووقّتی اولاراق ساكینلشیرلر. ایل بویو آرازدا موختلیف نوو سو قوشلارینا راست گلیریك. موغان دوزونده مسكن سالمیش چوخلو چاققال و تولكولری گؤرمك اولور. آراز قیراغی مئشه­لیكلر چاققال ائله­جه دونوز اویلاغیدیر. یاشیل­باش اؤردك، توراغای، كهلیك، توراج، قیرغی، قیزیل‌قوش، چؤل خوروزو، بیلدیرچین، دووداق و.س. بؤلگه­ده یاشایان قوشلارداندیر. آراز چایندا 20-یه یاخین بالیق یاشاییر.­

 

دینجلمك و ایلنجه توریزمی

      بؤلگه­ده ایلنجه توریزمی اوچون اولدوزلو هتل­لر دئمك اولار یوخدور. مهماخانالار دكوراسیون و كیفیّت ساریدان چوخ آشاغادیرلار. توریست ایلنجه مركزلری‌نین یارانماسی، توریستلرین دینجلمه­سی اوچون توریستی كمپ­لرین یارانماسی و كیفیّتلی مهمانخانالار، هتل و رستورانلارین آچیلیشینی صبیرسیزلیكله گؤزله­مك لازیمدیر.

 

داغ، قیش توریزمی

توریزم آماجی ­ایله داغلاردا اولان تمیز هاوا و باشقا ایمكانلاردان یارارلانمالییق. بؤلگه­نین داغلیق یئرلری ایسكی و قیش توریزمی اوچون ال­وئریشلیدیر.

 

كند یاشیل توریزمی

شهر استرس و های كویوندن تعطیل گؤنلری تمیز، دینج و منظره­لی كندلره آخیم ائتمك بوگون پوپولیارلاشیب. گؤزل منظره­لی كند­لر یاخینلیغینداكی ائولرده قالماق ایمكانی یاراتماق اولار. بؤلگه­ده  بو نوو توریزمین یارادیلماسی اوچون پتانسیل یوكسكدیر. گئرمی كندلری‌نین یاشیل و داغ منظره­لری چوخدور. بو پتانسیل­دن ایستفاده ائدركن، مووافیق ساحه­ده توریزمین گئنیشلندیریلمه­سی اوچون ایشلر گؤرولمه­لیدیر.

       یایلاق توریزمی اوچون گئرمی داغلاری ال­وئریشلیدیر. گئرمیده ساری بولاغ یایلاغی ائله­جه تولون، آلایله، یوخاری اینی، داش­دیبی، افچه، قره بولاق، سییا و وان كندلری‌نین اطرافی یایلاقكن، بو نوو توریزم اوچون یارارلیدیر. بو یایلاقلار گئنیش اوتلاقلاری، سایسیز بولاقلاری ­ایله فرقلنیرلر.

 

اوو توریزمی

      موغان چؤللویو ایل بویو موختلیف قوشلار تیپینیه ائو صاحیبلییی ائدیر. چوخ سایدا قوشلار، دونیانین دؤرد بیر یانیندان  قیشی كئچیرمك اوچون موغان باتاقلیقلارینا كؤچورلر. سویوق یئرلردن پارساباد و آصلاندوزون سو باتاقلیقلارینا گلن قوشلار بو یئرلری قیش بویو اوزلری اوچون سیغیناجاق سئچیرلر. تورپاق كندی حوووضو (تالاب)، میل­موغان سدّی بو قوشلارین سیغیناجاقلاریندان اؤرنكدیر.  قوشلاردان یاشیل­باش اؤردك، چؤل خوروزو، سیغیرچین، دووداق، توراج، كهلیك، قارتال، بالیق‌اوتان قوشلار، هوپ-هوپ، پیتدیلی، قومورو، چؤل‌قازی، اؤردك، قو، توراخای و.س. قوشلارین آدینی چكه بیله­ریك.

      ممه­لی حئیوانلاردان­سا  پورسوق، دونوز، چاققال، جئیران، جویور، تولكو، جاناوار و.س. حئیوانلار بؤلگه­ده یاشاماقدادیر.

      اوو زامانی‌نین باشلانیشی دؤولت موحیط محافیظه اداره­سی طرفیندن رسمی اولاراق قئید اولونور. مووافیق ارگانلاردان لیسئنزییایا صاحیب اووچولار، تعیین اولونموش یئرلرده اوّلا مشغول اولا بیلرلر.

      آراز، آراز قیراغی گؤلمه­چه­لر، موغان ایچره سووارما آماجی­ایله آرازدان آیریلمیش سو كاناللاری بالیق اووو اوچون اویغوندور. شیربیت، كپور، آغ­بالیق، ناققا، چاپاق و.س. بالیقلار بو بؤلگه چایلاریندا یاشاماقدادیر.

 

 

تاریخ توریزم

       آراز بویو تورپاقلار كور-آراز مدنیّتی‌نین مركزی اولموشدور. كور- آراز مدنیّتی ائركن تونج (اِ.اَ 4-جو مین­ایللیین سونو- 3-جو مین­ایللیك)دؤورونه ععاییددیر. بو تورپاقلاردا اسكی دؤورلره عایید مدنیّت آبیده­لری‌نین  سایی­سی چوخدور، بو ندن­له تاریخ توریزمی یؤندنده بؤلگه اؤنم داشیماقدادیر. اولتان قالاسی، اسكی قبرستانلیقلار(آصلاندوز اطرافیندا قوش­اوتوران، قولو بی­لی، گئدایلی، آخجی، كول تپه، ) نادیر تپه­سی، گؤزلی تپه­سی، قالا برزند، آلازار تپه­سی و.س. تاریخی آبیده­لرین آدینی چكه بیله­ریك.  بو یئرلرده هر كند اؤز تاریخی آبیده­سی­ایله تانینیر. تكجه گئرمی شهرینده 228 مدنیّت آبیده­سی دؤولت طرفیندن قیده آلینمیشدیر.

 

 

 

اینانج توریزم

       موسلمانلار اوچون میرعزیز ، كول­تپه و.س. زیارتگاهدیر.  عبادت اوجاقلاریندان پارساباد، گئرمی، آصلاندوز مچیدلری و.س.  فعالییت گؤستریر.

       امام حسین ع شهادتی مناسیبتی­ایله بولگه­ده یاس تؤرن­لری قورولور. عاشورا گونو گلنكسل شبیه تؤرَنی كئچیریلیر. عاشورادان  قاباق مچیدلرده كئچیریلن عزا تؤرنلری، تشت­گذاری تؤرنی توریست جلب­ائتمه پتانسیلینه مالیكدیر. شوبهه­سیز «اینانج توریزم» تورلاری، بو یئرلرین تبلیغی ایله آرتاجادیر.

 

عشاییر توریزمی

      موغانین چوخلو سایدا نوفوسو، عشاییر یاشام قایدالاری­ایله یاشاییرلار. عشاییرلر گئییم، ائو-چادیر، موسیقی، ال­ایشلری، یئمك­ و.س. كولتور و یاشام قایدالاری اوزره توریست­ جلب­ائتمه پتانسیلینه مالیكدیر.

 

آذربایجان توریزم سئكتورو اوزره دیرلندیرمه

      آذربایجان توریزم سئكتوروندا، دونیادا اولان توریزم تور(نوو)لری‌نین گئنیشلندیریلمه­سی اوچون پتانسیل یوكسكدیر. توریزم  سئكتورو بؤلگه­لر و جلب­ائدیجی­لییی اوزره آراشدیریلمالیدیر.

      آذربایجان توریزمی‌نین رقیبلریندن ایرانین شمال بؤلگه­سی چیمرلیكلری، دینجلمك و ایلنجه مركزلری، مشهد شهرینده امام رضا زیارتگاهی و فارس بؤلگه­لرینده یارانان ایلنجه، تاریخ و.س. توریزم تورلری مركزلریدیر. اؤلكه دیشیندا، قوزئی آذربایجان، توركییه و ارمنستان بو قونو اوزره آذربایجان توریزم سئكتورونون رقیب­لریدیر. آذربایجانلیلار اؤلكه ایچره تاریخی و دینجلمك توریزمی باخیمیندان اصفهان، فارس بؤلگه­لرین سئچیرلر. ایلنجه اوچون ایسه  شمال بؤلگه­لرینه گئدیرلر. اینانج توریزمی ایله باغلی آذربایجانلیلار مشهد، مدینه، كربلا شهرینه چوخ سایدا سفر ائدیرلر. ایراندان توركییه و آذربایجانا ایلنجه مقصدی ایله آخیم چوخدور. آذربایجاندان اساسا  قوزئی آذربایجانا و توركییه‌یه دینجلمك ، ایلنجه و تحصیل اوچون اوز توتورلار. دغرودور كی، آذربایجاندان بو اؤلكه و ایرانین ایچ فارس بؤلگه­لرینه سفر ائدیلیر، آمما بیز بو اؤلكه و بؤلگه­لر وطنداشلارین آذربایجان توریزم سئكتورو اوچون پتانسیل توریست اولاراق دییرلندیرمه­لییك.آذربایجان توریزم سئكتورو، توریزمین بئله بیر رقابتلی بازاریندان اوغور قازانماغ اوچون دایاناقلی توریزم سیاستینه احتیاج دویولماقدادیر.

      بوگون توریستلر سفر ائتدییی اؤلكه­لرده اساسا تهلوكه­سیزلیك، كئیفیّتلی قوللوق ، جلب­ائدیجی یئرلر و.س. بو كیمی قونولارا دیقّت وئریرلر. بو باخیمدان ایرانین سیاسی سینیرلاری ایچره یئرلشن قوزئی آذربایجان بؤیوك سایدا یابانجی توریستلری الدن وئریر .اونا گؤره كی ایران اؤلكه­سی دونیادا یاخشی بیر گؤرنوشه صاحیب دئیلدیر. دینجلمك و یا ایلنجه اوچون سفره چیخان اكثر توریستلر جانلاری تهلوكه­یه دوشمه­سین دئیه ایرانا كئچمكدن وازكئچیرلر. مووافیق اولوسلار آراسی ارگانلارا اساساً، ایران تهلوكه­سیزلیك و محافیظه صاحه­سینده دونیا اؤلكه‌لریندن چوخ گئریده قالمیشدیر. بو قونو توریستلرین گؤزوندن یایینمیر و بوقونو اؤز ائتكی­سینی بیرباشا گونئی آذربایجان توریزم سئكتورونا بوراخماقدادیر.

      تعجیلی یاردیم ایمكانلاری، دوقتورلارین و پرستارلارین سایی­سی، سفر آراجلاری‌نین كئیفیّتی، پولیسلرین توریستلرله داورانیشی و.س. قونولار توپلوم راحاتلیغیندا آلت یاپی رولو اوینادیغی كیمی، توریزم سئكتوروندا داها چوخ اؤنم داشیماقدادیر.

      توركییه جمهوریتینده  تروریستلرین وارلیغی­ایله، توریستلرین تهلوكه­یه دوشمه فایزی  یوكسكدیر. بونا باخمایاراق بو اؤلكه توریزم سئكتورونا یوخاری قوللوق سویه‌­سی ­ایله، دؤولت پولیس اداره­لرین چالیشمالاری ایله  یابانجی توریستلرین آزالماسینا ایزین وئرمه­میش، عكسینه بو تور توریست سایی­سی‌نین بؤیومه­سی گؤزه چارپار درجه­ده چوخدور. «2002- جی ایلده توركییه­یه گلن یابانجی سایی­سی 13 میلیون ایكن 2003- جو ایلده 28.5 میلوندان یوخاری چیخدی. 2002- جی ایلده 17-جی سیرادا ایكن، 2009_جو ایلده 7_ جی سیرایا یوكسلدی».(3- ص.3)  «توركییه دؤولتی توریزم صاحه­سیندن الده ائتدیكی گلیر 2010-جو ایلده 20 میلیارد دوللار اولموش و 2011- جی ایلده­ایسه 25 میلیارد دوللارا یاخینلاشمیش. 2023-جو ایلده 50 میلیارد دوللار توتا بیلمه­سی اوچون بیر پلات­فرم یاراتدیق». (3- ص. 2) راپورتلار بونو گؤستریر كی توریزم گله­جكده داها چوخ اؤنم داشییاجاقدیر.

ایللره گؤره دونیادا توریست سایی­سی و توریزم گلیرلری(4- ص. 8)

 

ÜTT     (عموم دونیا توریزم تشكیلاتی)-نین حسابلامالارینا گؤره، « 2020- جی ایلده دونیادا 1.6 میلیارد اینسان اولوسلار آراسی سفره چیخاجاق. اونلارین 51%- ی ایلنجه، 15%-ی بیزنس سفرلرینه، 27%- ی اینانج،ساغلاملیق و.س.7%- ایسه باشقا آماجلار اوچون توریست اولاجاقلار. توریستلردن 52%-ی او زامان هاوا آراجیندان یارارلاناجاقلار كی، 2008-جی ایلده بو رقم 48% اولوب».(2- ص. 39)

_{سفر آراجلاری (4- ص. 10)}

 

      «توریزم سئكتورو آغیر بیر سئكتوردور. بو ندنله اؤلكه­ده استخداملارین چوخالماسینا  و ایشسیزلییین آزالماسینا درین ائتكی بوراخیر. توریزم دؤولتلر اوچون یئنی وئرگی آلانی آچیر».(4- ص. 11)

 

آذربایجان توریزم سئكتورو، بوگون و صاباح

      ایران توریزم سئكتورو دونیا اوزره ان گئری قالمیش اؤلكه­لر ایچره­دیر. ایرانا گلن آز سایلی توریستلر، دؤولت تبلیغات سونوجو اولاراق، فارس بؤلگه­لرینه یؤنه­لیرلر بونا باخمایاراق كی، آذربایجان تام 4 فصیللی بیر جوغراف یادیر وهر فصلین اؤزونه مخصوص توریستلری قبول ائتمه پتانسییلینه مالیكدیر. بو ندنله، آذربایجان و طبیعی اولاراق ایران، بو توریستلرین اؤلكه­یه كئچیرده­جك و خرجله­یه­جك ارزلرین بؤیوك بیر قیسمینی الدن وئریر. باشقا بیر یاندان، گونئی آذربایجان ایللرجه ایران اسلام جمهوریتی ساریدان اقتیصادی، سیاسی و.س. تبعیضلره معروض قالمیش و قالماقدادیر. بو ندنله آذربایجان ایللردیر توریزم سئكتورونا دایاناقلی سیاست یوروده بیلمیر. ایران اسلام جمهوریتینی جوغرافی باخیمدان زونالارا، اداری جهتدن رایونلارا، اقتصادی ساریدان اقتصادی رایونلارا بؤلوروكسه، دؤولت اقتصادی رایونلارا توریزم باخیمیندان مالیّه یاردیملاری آیریر و یاتیریملاری بو بؤلگه­ده یاتیریر، اونا گؤره كی بو بؤلگه­لرده اساساً فارس میلّتی ساكیندیر. بو ندنله، آذربایجان توپلومونا، شهرلرینه گرك یاپیسال دَیرلر ضعیفله­میشدیر. بو قونو توریزم سئكتورونا ائتكی بوراخاجاق گوجه مالیك صاحه­لره آغیر ضربه ائندیرمیشدیر. بو مقاله­ده اوستونده دایاندیغیمیز، موغان  بؤلگه­سی، آذربایجان توریزم سئكتورونون بیر پارچاسی­كیمی بو ائتكی­دن اوزاق قالمامیشدیر.

       بونلار آزمیش كیمی دؤولت اوسته­لیك آذربایجاندا توریزم پتانسیلینه مالیك كند، شهر، بؤلگه و تاریخی آبیده­لری آرادان آپاریر. بوگونلر گئرمی شهری‌نین  قوزئی آذربایجان سرحددینده یئرلشن 3 كندی، كندین راضی­چیلیغی اولمادان مین بهانه ایله، كؤچمه­یه مجبور ائدیر. گؤزل منظره­یه صاحیب، طبیعی ثروته مالیك  بو كندلر دؤولت ساریدان سرحدده اولما بهانه­سی ایله كؤچدورولور. آذربایجانلا سرحدیمیزه سیم چكیریك، اونا گؤره سرحد كندلری كؤچمه­لیدیر، دئیه دؤولت مأمورلاری كند اهالی­سینه سؤیله­میش. هله توریزم نوكته-یی نظریندن ایراق، كند ساكینی‌نین بیری‌ سؤیله­ییردی كی؛ 500 كوادرا متر منیم ائویم، سامانلیغیم، آنباریم، تؤله و.س. تیكیلی بینالاری واریم، بو قدر یئر قارشیسیندا منه 20 میلیون تومن پول وئریرلر. من بو پول‌لا شهره گئدیب نه ایش گؤره بیله­رم؟ قالدی منیم ایشیم –گوجوم كی بورا باغلیدیر. چؤلوموز وار، حئیوان ساخلاییب كئچینیریك. هئچ بو پارا ایله شهردن ائو آلماق اولارمی؟ ، دئیه كیشی مندن سوروردو. افچه، سییا و شیخلار  كندلری بیر طرفدن یاشیل مئشه­لیكلرله، بیر طرفدن ایسه  چایلا احاطه اولونوب. كند یایدا تمیز، سرین هاوا، یاشیل چیمنلیكلری ایله، قیشداسا آغیر قارآلتیندا، فولكلور قایناغی آتا- آنالاریمیزین ایستی اوجاق باشیندا سؤیله­دیكلری ناغیل، تاپماجا، افسانه­لری ­ایله اؤزونه اؤیونور. كندلرین هئچ بیر ایمكاناتی‌نین اولمادیغینا باخمایاراق، گئرمی-پارساباد- بیله­سوار شهرلریندن چوخلو سایدا مسافیر قبول ائدیر.

         دؤولتین بوتون بو آیری­سئچكیلیك سیاستینه باخمایاراق، آذربایجانین اؤز طبیعی گؤز اوخشایان گؤزللییی ایله، آذربایجانلیلارین  میلّی مئنتالئتینده یئر آچمیش قوناق سئورلییی ­ایله ایچ توریست و یابانجی توریست­ قبول ائتمه­سینده یوكسلیش گؤرونور. سرئین، اردبیل، نیر، ساراب، مشگین، زنجان، تبریز،جولفا، شبیستر، خوی، ماكی، اورمو و.س. یای توریزمی اوچون نقدر ال­وئریشلیدیرسه، قیش توریزمی اوچونده او قدر اویغوندورلار. ساوالان، سهند و.س. آذربایجان داغلاری‌نین اتكلری ایسكی پیستلری‌نین گئنیشلندیریلمه­سی اوچون پتانسیلیدیر. آستارا، جولفا، بیله­سوار گؤمروكلری‌نین وئردییی راپورا اساسا، كئچن ایللرله موقاییسه­ده بو­تایا كئچن توریست ساییندا یوكسلیش گؤرونور. ساوالان و اونون اطراف رایون و بؤلگه­لری ایللر اؤتدكجه توریست سایی­سی آرتیر. بونلار آذربایجان طبیعی ثروتی سایه­سینده یارانمیش توریستیك ایمكانلاردیر.

       توریزم سئكتوروموز بوگون هر واختدان موقایسه­ده داها چوخ قایغی­یا احتیاج دویور. بؤلگه­لری تانیتماق توریستی ایمكانلاری و چاتیشمازلیقلارین آراشدیرماق، یابانجی و میلّی بوژوالارین دیقّتینی چكه­جكدیر. اردبیل، سرئین، نیر ،نمین و آستارا آذربایجان طبیعتینه مخصوص توریستی پتانسیلینه گؤره هر ایل توریست سایی­سیندا یوكسلیش گؤرونور.  توریست سایی­سی‌نین یوكسلیشی بؤلگه­ده ایشسیزلیك رقمی‌نین آزالماسینا ائتكی بوراخمیشدیر. بو ایسه آذربایجانلیلارین اؤزللیكله بؤلگه اهالی­سی‌نین ریفاه­دا یاشاماسینا  بؤیوك ایمكاندیر. اردبیل، آستارا، نمین و سرئین شهرلری‌نین گؤركمینده گؤزه چارپان ایره­لی­له­ییش بو قونونون ائتكی دایره­سیندن یان دئییلدیر.

      آذربایجان مئشه­لیكلرینده سالینا بیله­جك توریستی ایلنجه و استراحت كمپ­لری، موغان اؤزللیكله گئرمی مئشه­لیكلرینده­ ده اؤنملی رول اوینایاجاقدیر. دؤولت تاریخی تؤریزم قولونون گئنیشلندیریلمه­سینه بهانه­ تؤرَ­ده بیلر. اوزون ایللردیر كی بؤیوك قاچاقچیلار میلّی ثروت ساییلان تاریخی آبیده­لری تالان ائدیرلر. بو ایش بیر پارا دؤولت مأمورلاری‌نین مادّی ماراق دایره­سینده­دیر. بو قونویا دایاناراق دئیه‌بیله­ریك كی بو تور توریزم ساحه­سی، دؤولت ساریدان تپكی­یه اوغراییب و ایره­لیله­مه­یه­جكدیر. گئرمی شهری  اكولوژی، بیزنس، اینانج، اوو، كند، عشاییر، ایلنجه و ساغلاملیق توریزم تؤرلری‌نین بؤیومه­سی اوچون ال­وئریشلیدیر.

      گئرمی شهرینده گؤزل منظره­لی كندلرین چوخلوغو دیقّته لایقدیر. داش­دیبی، خان­كندی، گیلارلی، افچه، شیخلار، آزادلی، سییا، آلیله، سالالا، تنگ، داش‌زئیوه، دومولو و.س. كندلرین آدینی اؤرنك اولاراق چكه بیله­ریك. دونیادا فرمئر تصرّوفاتی اطرافیندا توریستی مكانلارا ماراغین آرتماسی بیزه بونو دئمه­یه ایمكان وئریر كی، بو كندلر، گؤزل طبیعی منظره­لری و فرمئر تصروفاتی ایله، پانسیون ائله­جه توریستلرین قالما ائولری‌نین تیكیلیشینه  یارارلیدیر. سالالانین شلاله­سی، آلایله واینی مئشه­لیكلری، گیلارلی گؤلو، زینگیر یایلاغی(ساری بولاغ)، قوزلو دره­سی، آزنا داغی،  داغ اته­یی توریستی یئرلر، قیش توریزمی اوچون اوجا داغلار و  یوزلرجه بئله یئرلر گئرمی ائله­جه بوتون موغان و آذربایجانین زنگین ثروتیدیر. بوگون صاحیب چیخیلمادیغی، قایغیسی چكیلمه­دییی هر بیر كند، شهر و اوندا یاشایان اینسانلارین صاباحكی آجیناجاقلی دورومو قارشی­سیندا سوروملو اولدوغوموزدان بویون قاچیرا بیلمه­یه­جه­ییك.

 

 

قایناق­لار

1. Azərbaycanda turizm sektoru: imkanlar, problemlər və perspektivlər     Dr.eldar İ.Aslanov

2. http://www.unwto.org/statistics/index.htm

3. Türkiyye turim sektörü gelecek strajileri konferansı uygulama sonuçları   varol civil

4.  karamanböyük  Turizm sektörü     Hamid akar  ve Erkan