بَییمه‌گیزیر / علی محمد خلفی زنگیر
یازار : گئرمي‌لي
+0 به یه ن
توی‌دا قدیمكی تویلار! یئدی گوندوز-گئجه شنلیك اولاردی. گئجه‌‌لر بوتون كندلیلر توی صاحیبی‌نین ائوینه ییغیلاردیلار، گئجه یاریسیناجان شنلیك ائدردیلر، شاد آنلار یاشاییردیلار و اویونلار اویناییردیلار. یاشاییش اویونلاری....
بیر مملكتین ایداره ائتمه اویونو! بو ساده جه بیر اویون دئییل، یاشاییش فلسفه‌سیدیر.....
حورمتلی خلفی بَی‌یین سون سوزلریله یاناشی و یا موافیق اولماق ائله‌ده راحات دئییل. یانی فدرال سیستملی حوكومتلرین ضعفلری اولسادا، اونو بو ساده لیكله متمركز بیر حوكومت اونونده آلچاتماق اولماز. چونكو بیز متمركز حوكومتلرینده ییخیلماقلارین گورموشوك و اوندان چوخلو اورنكلرده گوستره بیلریك. بو دئدیگیم "خان" لار و اونلارین هانسی ظولمون اوست-باستدیر ائتمه‌كله ایلگیسیزدیر. بیزدن هله‌لیك بو قدر، بویورون یازینی اوخویون....
میل موغان: توی اولان چاغ ائلین آغساققا‌لی، قوجاسی، گنجی، اوشاغی و بؤیوگو توی آخشاملاری اوغلان ائوینه ییغیلیب چئشیتلی اویونلار، دبلر و شنلیكلرله تویو یولا سالیردیلار.
او دبلردن بیری، بَییمه‌گیزیر اویونودور. مجلیس دولو اولان چاغ بیر نفر هله‌لیك بَی سئچیلیر. بی اؤزونه بیر نفر گیزیر سئچیر. بی بیر یئرده اوتورور و اونون بویروقلارینی گیزیر یئرینه یئتیریر. گیزیرین اَلینده پارچا‌دان ائشیلیب هؤرولموش بیر شاللاق اولور.
بی بویروق وئریر قتیر ایشله‌سین. بو او دئمكدیر كی، مجلیسده اولانلار سیرا ایله آشیق آتسینلار. آشیق آتیلیر، تووخان گتیرن بی، آوچی گتیرن گیزیر، بؤك گتیرن بیر زاد اولمور، جیك گتیرن اوغرو اولور.
اوغرو دوشن چاغ گیزیر دئییر، بی بیر اوغرو وار نه ائدك؟
اوغرو دوشن یا گرك اوخوسون، یا اویناسین، یا بیر گولمه‌لی اویون چیخارسین، بونلارین هئچ بیری‌سینی بیلمه‌سه، بی اونا شاللاق ووردورور یوخسا اونون باشینا اؤز ایسته‌دیگی اویون و جزا‌لاردان گتیره‌رك مجلیسی ایلَندیریر.
شاللاق وورولما‌لی شخصه، گیزیر شاللاق وورور. اوغرو اللرینی آچماسا اونون بئلینه، قیچینا و هر یئرینه شاللاقلا، وورولور. بی مجلیسین گئدیشاتینی تمامییله اله آلما‌لیدیر. هر ایشین اؤلچو-بیچی‌سینی او دئمه‌لیدیر. بی باجاریقسیز اولاندا مجلیسی اَلینده ساخلایا بیلمیر و تئز قاریشیر، اما باجاریقلی بی بونا ایمكان وئرمیر.
گؤرورسن، آرادا گیزیر اؤز ایشینی یاخشی یئرینه یئتیره بیلمیر، بیین سؤزونه یاخشی باخمیر یا آیری شخصین ده سؤزونه باخیر، بیر سؤزله دئسك گیزیر گؤرَوینی یئرینه یاخشی یئتیره بیلمه‌ینده بی دئییر: “گیزیری آییلدان”؟
مجلیسین یئتكین و گنجلری‌نین چوخو اَلینی قووزایا‌راق گیزیری نئجه آییلداجاغینی سؤیله‌ییر، بی اونلارین بیرینی سئچیر سئچیلن شخص شاللاغی گیزیردن آلیب دئییر؛ بی نه بویرورسان؟
بی ده ایسته‌دیگی بویروغو وئریر اؤرنه‌یین دئییر اون دنه اونون بئلینه شاللاق وور. او دا بو ایشی یئرینه یئتیریر. سونرا بیین ایذنی ایله شاللاغی گیزیره قایتاریر.
اوغرو دوشن شخصی گیزیر بیین قوللوغونا آپاریر، او شخص بیه سایقی ایله داورانما‌لیدیر ایشین هاراسیندا سایقیسیز داورانسا جزاسینی چكمه‌لیدیر. بی سوروشور بورا نه‌یه گلمیسن؟ اوغرو دا اؤز باجاریق و ذكاسی ایله باغلی مجلیسی ایلندیرن و خوشا گلیملی سؤزلردن تاپیب دئییر. بی ده اؤز باجاریغی و زكاسییلا باغلی اونو باغلایا‌راق گولدوروجو و ایلندیریجی جزا‌لار بویورا‌راق مجلیسه ذؤوق وئریر. بو آرادا مجلیسده اولانلاردا آرادا جزا اؤنری وئریرلر. اؤرنه‌یین بیری دئییر: بی بو اوغرودان یامان تاختا چیخار، بی باخیر اوغرو یوغون اولسا تاختا یونان اوستا آختاریر و اوستا تاپیلاندان سونرا اوغرودان تاختا یونماغا باشلاییر.
بوردا گئدن بوتون ماجرا‌لار اؤنجه‌دن یازیلمیش دئییل بلكه درحال عاغیلا گلن ایشلردیر. اونا گؤره مجلیسده شوخلوقچو، تجروبه‌لی و دونیاگؤرموش شخصین چوخ اولماسی مجلیسین یاخشی اولماسینا مونجر اولور.
بی دَییشیلمه‌سین دئیه چوخ زامان قتیر ایشلمه‌یه یول وئرمیر. و مجلیسی اؤز ایسته‌دیگی كیمی دولاندیریر. اما مجلیسین گئدیشاتینی اوردا اوتورانلار بینمه‌سه آغیز-آغیزا وئره‌رك ناراضی اولدوقلارینی بیلدیریرلر و بی ده اونلارین ایسته‌یینه قولاق وئرمه‌لی اولور.
بئله مجلیسلرده چوخلو گؤركملی شخصلره دولاشیرلار. آرادا گؤرورسن آیری محلدن تویا بیر قوناق گلیب. بی اونو چاغیرتدیریر و سوروشور قوناق نه بیلیرسن؟ قوناق دا بیلدیگینی دئییب عمل ائدیر تا جانینی جزا‌دان قوتارسین.
بو اویون او قدر شیرین اولوردو كی، اوردا كئچن اویونلاردان گونلرجه آرا‌لیقدا دانیشیلیردی، تویلاردان چوخ شیرین خاطیره كیمی یاددا قالیردی.
بیلیریك كی، اوزون زامانلاردان بری موختلیف بؤیوك ایمپئراتورلوقلارییلا یاناشی بیزیم آذربایجاندا خانلیقلار اولموشلار. خان قووّه‌‌سی چاتان یئره كیمی اؤزونه خانلیق سئچیب بیر دؤولت كیمی اونو ایداره ائدیردی. بو خانلیقلار بیزیم دؤولتچیلیك تاریخیمیزی اولوشدورسا‌لار دا، اؤلكه‌نی ایلك پارچالایانلار اولوبلار. بو خانلیقلار آرادا البیر اولوب یاغی و یابانچی دوشمنله ووروشسا‌لار دا چوخ واختلار بیر-بیرلری ایله دؤیوشوب یوردو او یان-بویانا چكیردیلر. ایلك چاغ روسیا آد آچیب آذربایجانا تاماه سالاندا قارشی‌سیندا بیرپارچا و بوتؤو بیر مملكت یئرینه بؤلوك-بؤلوك خانلیقلار گؤردو و بودا اونون اودا بیلدیگی تیكه‌لر اولدوغو اوچون تاماهینی آرتیردی.
خانلیقلارین تاماهی اولمایان یئرلر یا اونلارین اَلی آلتیندا اولان یئرلرین بی‌لیگی اولوردو. بی‌لیگین بَیی بیر نئچه كنده اوبایا باخیردی. بی‌لیكده بَی‌ین فرمانی ایشله‌ییردی. دئمه‌لی بی‌لیك كیچیك بیر ایجتیماعی ایداره‌چیلیك سیستئمی ایدی. آذربایجاندا ایسلام اینقیلابی دئوریمینه قدر بی‌لیك سیستئمی قووّه‌ده ایدی. سون چاغلاردا بی‌لر اؤز ایداره ائتدیگی بؤلگه‌نی یؤنَتمك اوچون شاه‌دان حؤكم آلیردیلار. اونا گؤره شاهلیق رئژیمی دئوریلدیگینده بی‌لر قووّه‌دن دوشدولر.
بَییمه‌گیزیر اویونو كیچیك میقیاسدا بو ایداره‌چیلیك سیستئمینی یانسیدیر. اما بو كئچن بئش-آلتی ایلده موسیقی آلتی و اونون اوجباتیندان خواننده‌لرین چوخالماسیندان دولایی توی‌داكی اویونلار یئرینی ماهنیلارا تاپشیریبدیر.
سون یازیلار
